W ostatnim czasie coraz częściej wspomina się o potrzebie uregulowania działalności franczyzowej czy też umów franczyzowych, które w polskim prawie do tej pory nie posiadały dedykowanej regulacji. Przyczyną do takich rozważań stały się zapewne doniesienia medialne dotyczące czy to nieuczciwych praktyk lub też dot. zarzutów o zbyt dużej przewadze franczyzodawców nad franczyzobiorcami. Pewnym zbiorem takich doniesień jest też książka „Franczyza. Fakty i mity” Daniela Dziewita.  Bez znajomości całego stanu faktycznego każdej pojedynczej sprawy i z uwagi na ogólność medialnych i książkowych relacji, nie sposób obiektywnie je ocenić pod kątem prawnym. Podkreślić jednak należy, że część spraw znalazła swój finał w sądach i zakończyły się one wyrokami, które wskazały na sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego działania organizatorów sieci. Można się zgodzić, że w pewnym sensie franczyzodawcy mają swoistą przewagę nad podmiotami, które przystępują do danego systemu franczyzowego. Z drugiej strony można pozwolić sobie na uwagę, że

nieumiejętne prowadzenie działalności przez franczyzobiorców, będących przecież  przedsiębiorcami, może powodować dla nich negatywne konsekwencje, które w żaden sposób nie są winą franczyzodawcy. Zapoznanie się ze wskazanymi relacjami prowadzi jednakże do istotnej konkluzji – ważne wydaje się spokojne zapoznanie z umowami i dokumentami pochodzącymi franczyzodawców oraz ich uważna analiza – najlepiej przy współudziale prawnika.

Z założenia o słabszej pozycji franczyzobiorcy wyszli twórcy raportu opublikowanego przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości w październiku 2020 r. Można polemizować, czy w sposób przekonujący. Raport opatrzony został tytułem „Faktyczna nierówność stron umowy franczyzy w Polsce”. Niestety sam raport nie przedstawia zbyt wielu danych dot. rozpoznanych przez sądy spraw dot. franczyzobiorców w kontekście nadużyć franczyzodawców w kluczowym dla tytułu raportu rozdziale VII, a który dotyczy dysfunkcji franczyzy w Polsce. Na zaledwie kilku stronach (z 68 stron całego raportu) bardzo ogólnie, wręcz jedynie hasłowo, zarysowano istnienie problemów. Raport zawiera również zestawienie kilku orzeczeń sądowych, które uznać należy za słuszne, a które zapadły w związku z podlegającymi negatywnej ocenie działaniami franczyzodawców. Trzeba jednak zaznaczyć, że skoro te orzeczenia zapadły, to istnieją podstawy prawne do kwestionowania przynajmniej części działań franczyzodawców już teraz – bez konieczności dokonywania zmian w prawie. Oczywiście nie oznacza to, że ewentualne doregulowanie pewnych kwestii nie powinno mieć miejsca. Nawet jeśli w ramach stosowania aktualnie obowiązującego prawa można poradzić sobie z pewnymi problemami, to nowe regulacje mogą potencjalnie pozwolić uniknąć konieczności prowadzenia długotrwałych sporów sądowych lub wyraźniej, dobitniej określić zasady prowadzenia działalności franczyzowej.

Sam wspomniany raport zawiera propozycje przepisów, które miałyby, jak należy domniemywać, rozwiązać diagnozowane w raporcie problemy. Propozycje tych przepisów uległy pewnym zmianom, co znalazło swoje odzwierciedlenie w upublicznionym projekcie ustawy o działalności franczyzowej. Jak wskazał w jednym z wywiadów autor tych przepisów, prof. Rafał Adamus, wprowadzone zmiany były skutkiem rozmów z przedstawicielami różnych branż prowadzących działalność w ramach sieci franczyzowych  w Polsce – zarówno franczyzodawców jak i franczyzobiorców. W jednej z takich rozmów, a dot. branży gastronomicznej, miałem przyjemność uczestniczyć. Warto zaznaczyć, że autor przepisów podkreśla, że jego propozycje legislacyjne są jedynie wstępem do rozmowy o uregulowaniu zasad franczyzy w Polsce.

Korzystając właśnie z tego, że pojawiły się pierwsze propozycje dot. uregulowania franczyzy, chcielibyśmy  włączyć się w rozmowę o kształcie tych przepisów. Niniejszym wpisem rozpoczynamy serię poświęconą wspomnianym wyżej propozycjom legislacyjnym i kwestii uregulowania franczyzy w Polsce. Oczywiście ze świadomością, że formalnie proces legislacyjny w polskim parlamencie czy też w ramach prac rządowych jeszcze się nie rozpoczął.

Kończąc niniejszy wpis warto dodać, że w ramach prac zespołu roboczego do spraw franczyzy przy radzie przedsiębiorców Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, prowadzone były prace nad samoregulacją branży w postaci kodeksu dobrych praktyk. Z uwagi na brak wypracowania wspólnego stanowiska, prace nad kodeksem zostały zawieszone. Efekt prac przekazany Ministerstwu Sprawiedliwości, które wydaje się być obecnie głównym inicjatorem zmian w prawie – choć jeszcze nie w ramach formalnej ścieżki legislacyjnej. Obecnie brak innych inicjatyw w ramach wskazanego zespołu do spraw franczyzy.